İranlı araştırmacı Gazal Rashvand sanat tarihi açısından çok önemli bir teze imza attı. Telkâri sanatının tarihini araştıran Sayın Rashvand'ı, bulduğu bilgiler ve belgeler Afrika'nın kuzeyine, İspanya'ya ait olan özerk il konumundaki Melilla şehrine kadar götürdü. Gazal Rashvand telkarinin ipek yolu sayesinde batıdan doğuya geldiği görüşünde. Sayın Rashvand ile İran’daki Elmi Karbodi Üniversitesi’ne verdiği ve kitap haline getirmeyi düşündüğü tezini konuştuk.
TELKÂRİ'NİN KÖKENİ İSPANYA MI?
İranlı Araştırmacı Gazal Rashvand
Ben ticari, diplomatik ve antik kitapları okuyup inceledim. Nereden geldiğini bulmak için böyle bir çalışma yaptım. İlk defa böyle bir çalışma var. Nereden gelmiş yönünde ilk çalışma. Siz diğer kaynaklara bakarsanız sadece bu işlemin nasıl yapıldığı ile ilgili çalışmalar var. Mezopotamya’da birkaç antik tarihi eserler çıkmış ama bu nereden nereye gelmiş, nasıl motifler çalışılmış, bu motiflerin her birinin manası var. Hiç biri boş yere bir motif değilmiş. Bir sürü motifler var. O motif mesela insanın inanç, ümit ve yaşam ile ilgili bir motif. İlk antik telkârilere bakınca, bu motifin çok çalışıldığını görüyoruz. Kitap olarak çıkartılmasını istiyorum. Çalışmalarım hala devam ediyor. Türkiye’den de yeni kaynakları inceliyorum. Tezimi İran’daki Elmi Karbodi Üniversitesi’ne verdim. Ve kabul edildi. Bu teori olarak bir çalışma. Daha sonra başkası gelse başka bir teori ortaya koyabilir. Ama sonuç olarak nişaneleri birbirinin üzerine koyunca zaten lego gibi hepsi oturuyor.Telkâri ile ilgili pek çok araştırma yaptım. İlk kez dünyada bir araştırma yapılmış. Araştırma 3 yıl sürdü. İşlemin nasıl yapıldığı ile ilgili bir sürü kaynaklar var ama nereden geldiği ile ilgili bir araştırma yapılmamış.
RASHVAND'I BELGELER MELİLLA ŞEHRİNE GÖTÜRDÜ
İranlı Araştırmacı Gazal Rashvand
Telkâri sanatı bir takı sanatı. Takı tarihi ile birlikte başlamış. İnsanlar inançları için ve kendilerini korumak için bir sürü motif kullanıyordular. İlk olarak bu motifleri ten üzerinde döğme olarak yapıyorlardı. Daha sonra elbise üzerine işlediler daha sonra ise takı üzerine yaptılar. İlk olarak bunlar inançla ilgili yapıldı. Dekoratif olarak kullanılmıyordu. Telkâri Farsça bir isim. Kari, Farsça’da bir işlem yapmak tel de biliyorsunuz, çünkü ince tellerle yapılmış. Onun için ona telkâri ismi verilmiş. İran’da ‘’melile’’ olarak biliniyor. Melile, İran’daki sözlüklerde sadece yapılışı anlatılıyor. Ben bu ismi araştırdım. Melile, Afrika’nın kuzeyinde İspanya’ya bağlı bir şehir var. Adı Melilla. Bu şehir ipek yolunun üzerinde kalıyor. Daha önce ticari geçişler bu güzergah üzerinden yapılmış. Bu şehrin tarihine bakarsanız, İspanya’da geçmişten kalan takılar var. İspanya’da tarihi takılar bulunmuş ve bu takıların üzerinde melile, siz telkâri diyorsunuz bu işlemler yapılmış üzerlerinde. İki yüz yıl önce de İspanya’da telkâri sanatı, artnova ve artdeco sanatı olarak başlamış. Bu sanatlara biz telkârinin muasır görünümü diyebiliriz. Modern olarak telkâri artnova ve artdecoya geçti.
TÜRKİYE, İRAN, HİNDİSTAN VE RUSYA'DA İŞLENİYOR
İranlı Araştırmacı Gazal Rashvand
Afrika’da pek çok motiflerle karşılaştım. Bu motifler ilk telkârilerde kullanılmış. Orada yaşama dair, umuda dair hastalık olmaması için pek çok motif kullanıyorlar. Antik telkârilerde bu motifler çalışılmış. Hepsi bir inanç ve enerji ve yaşam tarzı olarak ortaya çıkıyor. Melile Latincede beyaz ve parlak manasında kullanılıyor. İspanya’da da iki kelimeden oluşmuş. Bu kelimeler eritmek ve şekil vermek. Daha sonra telkâri sanatı İspanya’dan ipek yolu ile Anadolu ve Çin’e yayılmış. Türkiye ve İran’da bu sanat ile ilgili yeni çalışmalar yapılmış. Telkâride kullanılan tüm motiflerin de bir anlamı var. Hindistan’da çalışılıyor, Rusya’da var. Ama daha çok Türkiye, İran ve Çin’de bu çalışmalar yapılıyor. Ama diğer ülkelerde de farklı illerde farklı isimlerle biliniyor. Türk kültürüne göre telkâri ile ilgili çok zarif çalışmalar yapılıyor. Türk insanı kendi sanatını ve ruhunu o motiflere vermiş. 3 yıllık bir çalışma yaptım.
İRAN'DAKİ ELMİ KARBODİ ÜNİVERSİTESİ TEZİ KABUL ETTİ
İranlı Araştırmacı Gazal Rashvand
Ben ticari, diplomatik ve antik kitapları okuyup inceledim. Nereden geldiğini bulmak için böyle bir çalışma yaptım. İlk defa böyle bir çalışma var. Nereden gelmiş yönünde ilk çalışma. Siz diğer kaynaklara bakarsanız sadece bu işlemin nasıl yapıldığı ile ilgili çalışmalar var. Mezopotamya’da birkaç antik tarihi eserler çıkmış ama bu nereden nereye gelmiş, nasıl motifler çalışılmış, bu motiflerin her birinin manası var. Hiç biri boş yere bir motif değilmiş. Bir sürü motifler var. O motif mesela insanın inanç, ümit ve yaşam ile ilgili bir motif. İlk antik telkârilere bakınca, bu motifin çok çalışıldığını görüyoruz. Kitap olarak çıkartılmasını istiyorum. Çalışmalarım hala devam ediyor. Türkiye’den de yeni kaynakları inceliyorum. Tezimi İran’daki Elmi Karbodi Üniversitesi’ne verdim. Ve kabul edildi. Bu teori olarak bir çalışma. Daha sonra başkası gelse başka bir teori ortaya koyabilir. Ama sonuç olarak nişaneleri birbirinin üzerine koyunca zaten lego gibi hepsi oturuyor.
